De Digitale Diepte

Reeds halfweg de jaren ’90 van de vorige eeuw schreef ik in De Standaard samen met een toenmalige collega een opinie-artikel over de sociale gevolgen van het opkomende Internet. Toen was de digitale kloof er vooral één van toegankelijkheid, van “have” en “have not”. Die digitale kloof is ondertussen alleen maar vergroot en er zijn zelfs meerdere kloven bijgekomen. Sterker nog, we kunnen nu echt wel spreken van een “digitale diepte”.

Uiteraard is er nog een toegankelijkheidsprobleem. Misschien minder en minder in België, maar zeker wel internationaal. Op het Afrikaanse continent is dit het duidelijkste. De digitale kloof is een ware wereldkloof geworden, tussen Westerse landen en ontwikkelingslanden. Gemakkelijke en betaalbare materiële toegang is de conditio sine que non om mee te genieten van de voordelen van een geconnecteerde maatschappij. Toegankelijkheid is één zaak, daarna komt de motivatie om deel te nemen. Socioloog Manuel Castells stelt terecht dat afkomst, leeftijd, etniciteit, inkomen en opleiding hierin een grote rol spelen. Die vijf elementen bepalen of mensen meer of minder gemotiveerd zijn om digitale vaardigheden te ontwikkelen, en deze vijf elementen liggen aan de basis van evenveel digitale kloven. Voeg daar aan toe dat sociale media en allerhande applicaties (apps) ons geconfronteerd hebben met een achterlopende wetgeving (de regulerende kloof, waar de overheid nog te veel analoog handelt), met Cybercriminaliteit, en met de grenzen van onze persoonlijke levenssfeer (de privacy-kloof). Over elk van deze kloven kunnen boeken geschreven worden. Tot hier een summiere analyse. Welke oplossingen zouden er nu kunnen zijn om digitale inclusie waar te maken ?

Het is redelijk aanneembaar dat simpelweg de tijd veel oplossingen zal aandragen, zeker in Europa : vergrijzing die verdwijnt, armoedebestrijding, de overheid die evident digitaal wordt, aangepast en toegankelijker onderwijs. Echter, het zou te makkelijk zijn om gewoon de tijd haar werk te laten doen. Ook technologie evolueert aan een ongekende snelheid. Computerkracht prolifereert en vraagt telkens naar nieuwe digitale vaardigheden. En laat dat nu de breedste kloof zijn. Er is al een schrijnend gebrek aan digitale specialisten : een talentenkloof dus. Sectorfederatie Agoria Digital Industries heeft berekend dat er in Europa om en bij het half miljoen digitale specialisten te kort zijn in publieke functies en bij bedrijven. Daar blijft het niet bij. Het Internet in al zijn vormen draagt een Mattheüseffect in zich, waardoor verschillen in opleiding en kennis bij verschillende bevolkingsgroepen blijven toenemen. Mij lijkt het dat hier maar één remedie voor is : vorming van jongs af aan, onafhankelijk van belemmerende factoren zoals inkomen of afkomst. Gericht investeren in onderwijs op alle vlakken zou hier aan de basis moeten van liggen.

Thomas Friedman beschrijft in zijn boek “Thank you for being late” hoe drie fenomenen samen onze toekomst zullen bepalen : globalisering, de technologie-spurt (met artificiële intelligentie als de nieuwe stoommachine) en de opwarming van onze planeet. Deze drie fenomenen doen mensen twijfelen en maken het moeilijker om te begrijpen wat er juist aan het gebeuren is. Dit veroorzaakt onbegrip, weerstand en veranderingsangst. Dat is pas de donkerste plek van de digitale diepte : de weigering van opgeleide en intelligente burgers om mee te evolueren met de nieuwe mogelijkheden die digitalisering biedt. De schuld hiervoor afwentelen louter op de politiek of de overheid, is onzinnig. Big Tech bedrijven zoals Apple, Amazon en Google (maar zijn niet alleen !) hebben hier een verpletterende verantwoordelijkheid. Digitale disruptie daagt ons sociaal weefsel uit en kan leiden tot een democratisch deficiet. Het zijn bedrijven die aan de oorzaak liggen van technologische vooruitgang en globalisering, maar nota bene ook aan de opwarming van de aarde. Een cruciale rol in het dichten van de vele digitale kloven ligt bij de bedrijfswereld, en daar wordt te licht over heen gegaan. Een beleid en dito acties rond Corporate Social Responsibility (CSR) staat bij veel ondernemingen op een laag pitje en al niet op de agenda in de bestuurskamer. Duurzaam ondernemen is een onderschat instrument om tot digitale inclusie te komen, en te weinig bedrijfsleiders hebben hier oor naar. Laat ons daar maar eens mee starten.

Kris Poté, vice president Capgemini, 19 juni 2018.